Nước mắm Phú Quốc - sản phẩm đầu tiên của Việt Nam được EU bảo hộ từng suýt mất thương hiệu!

Sản phẩm đầu tiên của Việt Nam được bảo hộ tên gọi xuất xứ trên thị trường của các nước thuộc Liên minh châu Âu (EU) không gì khác chính là nước mắm Phú Quốc lừng danh. Đây cũng là chỉ dẫn địa lý đầu tiên của Việt Nam được công nhận và bảo hộ tại EU. Tuy nhiên, con đường thành công của nước mắm Phú Quốc không chỉ trải toàn hoa hồng mà mỗi bước đi đều gập ghềnh và đến giờ vẫn chưa hề suôn sẻ.

 

Gặp sóng gió do bị “nẫng tay trên”

Từ năm 1982, nước mắm Phú Quốc nổi tiếng của Việt Nam đã bị một công ty có địa chỉ tại Mỹ sử dụng làm nhãn hiệu hàng hóa. Đó là Công ty Viet Huong Fishsauce, Hoa Kỳ, được cơ quan đăng ký nhãn hiệu Hoa Kỳ cấp nhãn hiệu nước mắm Phú Quốc độc quyền tại Mỹ, rồi lần lượt tại Cộng đồng chung châu Âu, Trung Quốc và Australia. Hình ảnh thương hiệu mà Công ty Việt Hương đăng ký bảo hộ chính xác là có chữ “Phú quốc” kèm logo là hình con cá cơm và bản đồ Việt Nam (có vẽ dấu hiệu chỉ đến vị trí huyện đảo Phú Quốc, thuộc tỉnh Kiên Giang). 

Cụ thể, trên các sản phẩm nước mắm của Công ty này từ năm 1982 tại Mỹ sử dụng nhãn hiệu “Nước mắm Phú Quốc” có hình bản đồ Việt Nam và đảo Phú Quốc. Sau đó, Công ty đã lần lượt đăng ký nhãn hiệu “Nước mắm Phú Quốc” ở cộng đồng chung Châu Âu và Australia. Đến năm 2006, Công ty này được cấp đăng ký nhãn hiệu Phú Quốc ở Trung Quốc vẫn với mẫu nhãn hiệu và logo như trên.

Nhà thùng nước mắm Phú Quốc   Ngày 11/5/2011, một doanh nghiệp tại Hồng Kông là Công ty TNHH thương mại Việt Hương đã chính thức nộp đơn lên cơ quan có thẩm quyền để đăng ký bảo hộ độc quyền nhãn hiệu “Phú quốc” cho nhóm hàng hóa 30 (trong đó có nước mắm) trên lãnh thổ Trung Quốc. Các thông tin này đều đã được đối tác của Bross và Cộng sự là một công ty luật tại Trung Quốc kiểm tra, xác tín theo yêu cầu. Việc chủ thể nói trên đăng ký nhãn hiệu “Phú quốc và hình ảnh” dưới tên của mình cũng sẽ gây nhầm lẫn nghiêm trọng cho công chúng về nguồn gốc Phú Quốc gắn liền với sản phẩm nước mắm nổi tiếng đang được Việt Nam bảo hộ. Phải đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe Ngày 8/10/2012, nước mắm Phú Quốc đã được Ủy ban châu Âu cấp văn bằng bảo hộ tên gọi xuất xứ địa lý, là sản phẩm đầu tiên của Việt Nam được bảo hộ trên thị trường của các nước thuộc EU. Cùng với đó, UBND tỉnh Kiên Giang đã ban hành các chính sách nhằm quản lý và sử dụng chỉ dẫn địa lý Phú Quốc để truy xuất nguồn gốc, nhãn hàng hóa sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý Phú Quốc. Theo quy định, logo nước mắm chỉ dẫn địa lý “Phú Quốc” có ba màu chủ đạo gồm đỏ đậm, xanh biển và vàng nhạt. Nhãn của nước mắm chỉ dẫn địa lý Phú Quốc gồm có logo chung “Phú Quốc”, cùng dòng chữ nước mắm Phú Quốc truyền thống 100 năm, tiếp đến là tên doanh nghiệp, kích thước không quá 2/3 chữ “Phú Quốc” và logo chỉ dẫn địa lý của EU. Chủ tịch Hội Nước mắm Phú Quốc Hồ Kim Liên tự hào bổ sung: Không chỉ là sản phẩm đầu tiên của Việt Nam được chính thức bảo hộ tên gọi xuất xứ tại EU, nước mắm Phú Quốc còn là chỉ dẫn địa lý đầu tiên của Việt Nam được công nhận và bảo hộ tại EU. Bà Hồ Kim Liên chia sẻ, phải mất 6 năm trời, nước mắm Phú Quốc mới được EU chấp nhận bảo hộ chỉ dẫn địa lý.  Việt Nam nhận bằng chứng nhận chỉ dẫn địa lý cho nước mắm Phú Quốc này không phải ở Việt Nam mà ở Bỉ. Sau đó, Bộ CôngThương mới về nước trao cho Hội Nước mắm. Tầm quan trọng của một chai nước mắm chỉ dẫn địa lý là vậy. Theo đó, chỉ có sản phẩm nước mắm sản xuất, đóng chai tại huyện đảo Phú Quốc và đáp ứng các tiêu chuẩn cụ thể về chất lượng mới được phân phối vào thị trường EU với tên gọi xuất xứ “Phú Quốc”. “Doanh nghiệp không phải cứ sản xuất, ủ chượp, đóng chai, dán nhãn ở Phú Quốc thì nghiễm nhiên trở thành nước mắm chỉ dẫn địa lý mà cần theo quy trình, tiêu chuẩn từ nguyên liệu đến cách ủ mắm” – bà Liên nhấn mạnh. Một trong những tiêu chuẩn đó là 100 cá làm mắm thì 85% phải là cá cơm đánh bắt ở vùng Kiên Giang, Cà Mau, vịnh Thái Lan, phải ướp muối ngay trên tàu khi vừa đánh bắt theo tỷ lệ 1 kg muối cho 3 kg cá. Ngoài điều kiện này, các nhà thùng ở Phú Quốc buộc phải tuân thủ thêm những yêu cầu như muối phải được bảo ôn ít nhất là 60 ngày mới được dùng; loại gỗ làm thùng phải được làm từ gỗ đặc trưng của Phú Quốc như bời lời, dên dên, mỗi thùng có 52 miếng gỗ và dùng nhựa cây gỗ dầu mít trét kín các đường nối. Thời gian ủ chượp 12 – 18 tháng hoàn toàn tự nhiên, không cho bất cứ chất gì vào...  Nói chung, quy trình sản xuất phải theo chuỗi và được truy xuất nguồn gốc rõ ràng. Tất cả yêu cầu nhằm “bảo tồn” hương, vị, màu của nước mắm Phú Quốc đã được truyền lại gần 200 năm nay. Thống kê năm 2018 cho thấy, sản phẩm nước mắm Phú Quốc sản lượng khoảng 30 triệu lít/năm, nhưng nước mắm Phú Quốc có chỉ dẫn địa lý chỉ chiếm khoảng 50%. Nhưng số 50% này cũng chưa thực sự đóng chai hết để đưa đến người tiêu dùng, lý do là giá thành cao hơn những loại nước mắm khác trên thị trường. Khách hàng cũng chưa biết loại nước mắm nào là có chỉ dẫn địa lý, có sự so sánh giá. Do vậy, những người làm nước mắm Phú Quốc cũng rất khó khăn, rất trăn trở khi đưa mặt hàng này ra thị trường. Theo lãnh đạo Hội Nước mắm Phú Quốc, địa phương này có khoảng 50-60 nhà thùng được quyền dán nhãn chỉ dẫn địa lý nhưng hầu như không nhiều nhà thùng dám dán. Bởi vì khi đã dán nhãn này là sẽ bị kiểm soát, kiểm tra từng thùng ủ mắm, kiểm tra từng công đoạn vô cùng khắt khe. Bát nháo nước mắm Phú Quốc chỉ dẫn địa lý Trước danh tiếng và chất lượng sản phẩm yêu cầu cao như vậy, thời gian gần đây đã xuất hiện hiện tượng lợi dụng thương hiệu Phú Quốc qua việc lập lờ chỉ dẫn địa lý, mạo nhận nước mắm Phú Quốc. Điều đó không chỉ làm doanh nghiệp sản xuất nước mắm uy tín điêu đứng, mà còn gây ngộ nhận, mất niềm tin ở người tiêu dùng. Theo bà Nguyễn Thị Tịnh, Giám đốc DNTN khai thác và chế biến hải sản Thanh Quốc, khoảng 80% nhà thùng sản xuất là người tại Phú Quốc có ba, bốn đời làm nước mắm. Nhưng hiện nay có sự lạm dụng chữ Phú Quốc để gây ngộ nhận cho người tiêu dùng. “Người dân Phú Quốc tâm huyết đều muốn bảo vệ nước mắm Phú Quốc. Những quy định nào Hội, Nhà nước cho phép mới dám làm. Dù chúng tôi sản xuất nước mắm tại Phú Quốc nhưng chưa chắc được ghi trên nhãn hai chữ Phú Quốc. Lý do là không làm đúng quy trình, không làm đúng tiêu chuẩn bảo hộ chỉ dẫn địa lý. Bản thân doanh nghiệp tôi có hai dòng sản phẩm là chỉ dẫn địa lý thì sử dụng chữ Phú Quốc và nước mắm truyền thống. Tôi sợ người tiêu dùng ngộ nhận nước mắm của mình có chỉ dẫn địa lý nên tôi ra thêm dòng nước mắm Quốc Đảo - bà Tịnh tâm sự. Nói về khó khăn của nước mắm Phú Quốc, bà Hồ Kim Liên trăn trở, trong Hội có 57 hội viên làm nước mắm truyền thống, hiện nay đã có sự mai một. Việc đóng chai theo đúng thương hiệu mình thì chỉ có 15%-20% doanh nghiệp, còn đa số bán nguyên liệu thô cho các đơn vị khác. Bên cạnh đó, người làm nước mắm truyền thống ở Phú Quốc phần lớn là hộ gia đình, doanh nghiệp vừa và nhỏ nên chưa quảng bá tốt để người tiêu dùng biết được dù được châu Âu bảo hộ. “Phú Quốc là đảo du lịch, nếu không bảo vệ nghề, chúng tôi chuyển sang ngành khác sống thoải mái hơn. Nhưng không ai muốn mất đi những gì cha ông để lại, những gì được châu Âu bảo hộ” - bà Liên nhấn mạnh. Cũng vướng rắc rối tương tự là nước mắm Phan Thiết. Vào tháng 10/2011, một giáo viên Mỹ gốc Việt cho biết, công ty Kim Seng, trụ sở tại 1561 Chapin road, MonTebello, California 90640 và tại 6121 Randolph street, City of commerce, California 90040 (Mỹ) kinh doanh đa sản phẩm cũng đã đăng ký thương hiệu “Nước mắm nhỉ thượng hạng Phan Thiết” tại Văn phòng bản quyền sáng chế và nhãn hiệu thương mại Hoa Kỳ, từ ngày 1/6/1999. Vào năm 2009, nhãn hiệu này được gia hạn và có hiệu lực trên toàn nước Mỹ. Điều đáng nói thương hiệu nước mắm Phan Thiết được Kim Seng đăng ký trước khi Việt Nam có Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005.

Nước mắm Phú Quốc: Nên danh hơn 200 năm nhờ tài nguyên biển

Nước mắm Phú Quốc sản xuất theo phương pháp truyền thống loại nào ngon, lý nào nào đã giúp nước mắm Phú Quốc nên danh hơn 200 năm qua, nước mắm được sản xuất tại đảo ngọc có đặc điểm gì,… Lịch sử làng nghề, tất tần tật thông tin về nước mắm Phú Quốc sẽ được chúng tôi khai thác trong bài viết này.

Nước mắm Phú Quốc sắc nâu cánh gián đã và đang là cái tên được nhiều người nhắc đến cũng như rất ưa chuộng trong làng gia vị nước mắm Việt Nam. Đảo ngọc Phú Quốc – nơi có nắng vàng, biển xanh và đặc biệt là có cả loại gia vị “quốc hồn, quốc túy” mang tên nước mắm. Nếu bạn cũng đang thắc mắc về tiểu sử của loại nước mắm đầy danh tiếng này thì bài viết này ra đời chính là để dành riêng cho chính bạn.

Nước mắm Phú Quốc: Nên danh hơn 200 năm nhờ tài nguyên biển 1

Giới thiệu về nước mắm Phú Quốc

Lịch sử làng nghề nước mắm trên 200 tuổi

Phú Quốc được mệnh danh là đảo ngọc với nhiều danh tham thắng cảnh đẹp, cùng với những vùng biển vô cùng đẹp và nổi tiếng trong mắt của khách du lịch. Không những thế, Phú Quốc còn nổi tiếng với làng nghề nước mắm truyền thống được tồn tại trên 200 năm tuổi.

Trước khi có sự xuất hiện của nước mắm, người dân nơi đây sống chủ yếu bằng hai nghề chính đó là khai thác hải sản và săn bắn thú rừng. Ngoài ra, họ còn biết khai thánh gỗ để chế tạo những con thuyền nhỏ để phục vụ cho việc đánh bắt cá đáp ứng các nhu cầu ăn uống trong đời sống hàng ngày.

Với sản lượng đánh bắt ngày càng lớn nhưng số lượng tiêu thụ ít nên cá bắt đầu bị ươn. Để khắc phục điều này họ lại nghĩ ra cách để có thể bảo quản cá tốt hơn và cá có thể sử dụng được trong nhiều ngày. Họ bảo quản bằng cách cho muối biển ướp cùng với cá trong những cái chum, am

Ban đầu họ chỉ làm trong các chum nhỏ sau đó từ từ hình thành thùng gỗ chượp cá thùng nhỏ khoảng 2-3 tấn dần dần lớn hơn 5-6 tấn cá, gỗ để đóng thùng là gỗ bời lời, hỗ phát, dên dên được khai thác trên rừng…và dùng những sợi mây đan vòng tròn thùng lại, gỗ và sợi mây chủ yếu tại Đảo, cá cơm làm nước mắm là cá cơm than, phấn chì, sọc tiêu, cá cơm được khai thác quanh năm, nhưng thời vụ cá đạt chất lượng nhất là vào khoảng 4 tháng dương lịch (tháng 6 -10 âm lịch) lúc đó cá làm nước mắm mới có chất lượng tốt nhất.

Cá được trộn với muối tỉ lệ 3 cá 1 muối thời gian ủ chượp từ 10 tháng trở lên trong môi trường lên men hoàn toàn tự nhiên không dùng bất kỳ enzyme phân giải để rút ngắn thời gian lên men, sau đó tháo trộn cho ra thành phẩm gọi là nước mắm, nước mắm có mùi thơm nhẹ, màu nâu cánh gián, vị mặn đầu lưỡi, hậu ngọt.

Tại sao nước mắm Phú Quốc làm từ cá cơm

Đối với nước mắm Phú Quốc thì nguồn liệu chính để tạo ra giọt nước mắm thơm ngon đó chính là cá cơm. Nơi đây được thiên nhiên ưu đãi nên có nhiều rong biển và phù du nguồn thức ăn lớn cho cá cơm. Do đó, cứ đến hàng năm vào khoảng tháng 7 đến tháng 12, người dân nơi đây lại bắt đầu ra biển với những chuyến đi đánh bắt cá và bội thu đem về.

Cá sau khi đánh bắt sẽ được chọn lọc lại một lần nữa để loại bỏ cá tạp. Với cách chế biến nước mắm của người dân Phú Quốc từ thời xa xưa đến nay thì chỉ có loại cá cơm mới có thể đem lại hương vị tuyệt vời cho bữa ăn hàng ngày.

Nước mắm từ Phú Quốc nổi tiếng nhờ độ đạm cao (36° – 43°) mang vị dìu dịu, ngọt ngào quyến luyến và thơm lừng mùi cá cơm sọc tiêu đặc sản. Sự khác biệt của nước mắm đến từ Phú Quốc được xuất phát từ cách thức sản xuất cũng như nguyên liệu cá cơm. Để cho hương vị của nước mắm trở nên khác biệt người dân nơi đây chỉ sử dụng loại cá cơm đặc biệt chỉ sinh sống tại vịnh Thái Lan và vùng biển Phú Quốc. Ngoài ra, quá trình ủ chượp cá trong những thùng gỗ to có sức chứa từ 10 tấn đến 15 tấn cá cơm. Chính từ cách thức ủ cá khác biệt so với những địa phương khác đã mang đến cho nước mắm tại Phú Quốc một hương vị đặc biệt riêng.

Tại sao phải ướp muối biển Bà Rịa – Vũng Tàu

Người dân tại Phú Quốc khẳng định rằng nếu như nước mắm Phú Quốc không sử dụng muối của Bà Rịa sẽ không đảm bảo vị ngọt hậu, béo tự nhiên và màu cánh gián lý tưởng của nước mắm ngon.

Những người làm nghề nước mắm tại Phú Quốc cho biết bao đời nay họ chỉ sử dụng muối Bà Rịa để ướp cá.  Muối theo ngư dân ra khơi cá được ướp muối ngay giữa biển. Có năm muối tại Bà Rịa bị thiếu, người dân nơi đây đã dùng các loại muối khác để thay thế nhưng chúng lại không đảm bảo chất lượng, hậu vị chat, xuất hiện váng phèn nổi trên mặt.

Muối Bà Rịa được sản xuất theo phương pháp phơi nước trên nền da rong tự nhiên, ưu thế thổ nhưỡng địa phương và khí hậu đặc trưng. Hạt muối nhỏ, rắn chắc, sắc cạnh, mang màu trắng xám sáng, không có ánh vàng.

Da rong là lớp rong trên nền ô kết tinh muối được phơi khô rồi cán xẹp xuống tạo thành lớp da phủ trên bề mặt ruộng, ngăn muối tiếp xúc với nền đất sét bên dưới. Vụ muối ở Bà Rịa – Vũng Tàu kéo dài từ tháng 9 – 10 âm lịch năm trước đến khoảng cuối tháng 3 âm lịch năm sau – thời kỳ không có mưa, nắng nóng kéo dài.

Với người dân thường thì rất khó có thể phân biệt được muối của Bà Rịa với các vùng khác nhưng đối với người Phú Quốc thì không như vậy. Trải qua rất nhiều thăng trầm trong nghề làm nước mắm nên họ dễ dàng phân biệt được loại nguyên liệu vô cùng cần thiết này.

Cách nhận biết nước mắm Phú Quốc thật

Có phải nước mắm nào mang tên nước mắm Phú Quốc cũng là nước mắm Phú Quốc? Câu trả lời chính xác là “không”. Chỉ những nhãn hiệu nước mắm nào được sản xuất tại Phú Quốc, nghĩa là có nhà thùng sản xuất đạt chuẩn của Bộ Y tế địa phương thì mới được công nhận là nước mắm Phú Quốc.

Hiện nay trên thị trường có rất nhiều co sở sản xuất nước mắm Phú Quốc giả mạo. Chính vì vậy, để nhận biết được nước mắm Phú Quốc chính gốc người tiêu dùng cần:

Lưu ý những đặc điểm sau:

• Màu sắc: Nước mắm Phú Quốc có màu nâu cánh gián tự nhiên nhờ cách ướp tươi nhờ cách ướp cá tươi ngay trên thuyền với thời gian ủ chượp trong thùng gỗ tới 12 tháng.
• Độ đạm: Nước mắm tại đảo ngọc có độ đạm cao nên thường được các chị em nội trợ pha thêm một số nguyên liệu như chanh, đường, nước sôi để nguội để vị nước mắm được phù hợp với khẩu vị của các thành viên và nhằm bảo vệ sức khỏe của gia đình (quý độc giả có thể bấm vào đây để xem thêm về thông tin khuyến cáo chế độ ăn nhạt của các chuyên gia dinh dưỡng tại bài viết nước mắm an toàn).
• Nên chọn những nhãn hiệu có danh tiếng trên thị trường để tránh “tiền mất tật mang”.

Giá nước mắm Phú Quốc

Mức độ chất lượng cao (từ nguyên liệu cho đến khẩu vị) nên nước mắm Phú Quốc thường có giá hơi cao hơn so với những nước mắm cùng loại nhưng được sản xuất ở vùng biển khác. Ngoài ra, giá nước mắm Phú Quốc còn phụ thuộc vào từng doanh nghiệp thiết lập.

Tham quan 4 nhà thùng nước mắm Phú Quốc nổi tiếng

Hiện nay, tại Phú Quốc có đến 100 nhà thùng đang hoạt động để sản xuất những chai nước mắm cá cơm thượng hạng và hàng năm nơi đây đều đặn cho ra đời hàng trăm nghìn lít nước mắm với cách làm truyền thống hơn 200 năm. Du khách khi đến đây phải tận mắt chứng kiến những mới có thể hình dung được quy trình sản xuất ra những giọt nước mắm thơm ngon kỳ công và thú vị như thế nào.

Để có được thùng gỗ vững chắc để phục vụ cho quá trình ủ chượp người dân nơi đây chỉ sử dụng loại cây bời lời có ở rừng Phú Quốc. Thùng cao 2 – 4m, đường kính từ 1.5 – 3m, mỗi lần ướp được khoảng từ 7 – 13 tấn cá. Quanh thùng được niềng bằng các sợi đai mây nên có độ bền rất chắc, chúng có thể sử dụng trong 50 – 60 năm.

Phần lớn những du khách đã từng đặt chân đến với đảo ngọc đều phát biểu rằng: “Ở đây không chỉ có vẻ đẹp của biển cả, chúng tôi còn bị thu hút bởi vẻ đẹp lộng lẫy của những nhà thùng nước mắm lớn, chúng quy mô và thật sự rất vĩ đại…”

Quả thực, sẽ là một điều rất đáng tiếc cho những ai không một lần dặt chân đến tham quan những nhà thùng nổi danh nơi đây. Tại đảo ngọc có một số nhà thùng nước mắm rất nổi danh (về chất lượng nước mắm lẫn vẻ đẹp của nhà thùng) mà bạn không nên bỏ lỡ.

Hiện tại chúng tôi có bán nước mắm phú quốc với giá 120 ngàn/lít với chất lượng đảm bảo tại các quận trung tâm TPHCM. Khách hàng có thể thử chất lượng trước khi mua. 

Để liên hệ đặt nước mắm làm theo phương pháp thủ công khách hàng có thể liên hệ HOTLINE 0907 786 100 hoặc 0918 33 1009